Bệnh tiểu đường thai kỳ là một căn bệnh tiềm tàng những nguy hiểm và nó có thể dẫn đến một số biến chứng thai kỳ nguy hiểm cho cả mẹ và bé. Nếu không có chế độ chăm sóc và kiểm soát tốt, bệnh có thể gây ra những biến chứng không mong muốn, có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe của cả mẹ và bé.
Vậy nguyên nhân tiểu đường thai kỳ là gì? Mẹ bầu cần làm gì để khắc phục khi mắc bệnh tiểu đường thai kỳ ở 3 tháng đầu? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp đầy đủ thông tin cho các mẹ bầu về loại bệnh này cũng như các cách khắc phục.
Tiểu đường thai kỳ là gì?
Tiểu đường thai kỳ hay đái tháo đường thai kỳ là tình trạng tình trạng lượng đường trong máu cao ở một số phụ nữ trong thời gian mang bầu. Bệnh thường phát triển từ tuần thai thứ 24 – 28.
Có hai loại tiểu đường thai kỳ, bao gồm: tiểu đường thai kỳ type 1 và tiểu đường thai kỳ type 2. Thai phụ mắc tiểu đường thai kỳ type 1 có thể kiểm soát bệnh thông qua chế độ ăn uống và luyện tập thể dục. Thai phụ mắc tiểu đường type 2 cần dùng insulin hoặc các loại thuốc khác để điều trị bệnh.
Nếu mẹ bầu bị tiểu đường thai kỳ, không đồng nghĩa với mẹ đã mắc bệnh từ trước lúc mang thai hoặc sau khi sinh con. Tuy nhiên, tiểu đường thai kỳ sẽ khiến mẹ bầu tăng nguy cơ phát triển bệnh đái tháo đường type 2 trong tương lai.
Bên cạnh đó, nếu không được điều trị đúng cách, tình trạng này sẽ làm tăng nguy cơ phát triển bệnh đái tháo đường ở trẻ, đồng thời gây ra những biến chứng sức khỏe cho cả mẹ lẫn con.
Nguyên nhân gây tiểu đường thai kỳ
Carbohydrate có trong thức ăn khi vào cơ thể sẽ được chuyển hóa thành glucose. Khi mẹ ăn, tuyến tụy sẽ thực hiện giải phóng insulin, một loại hormone giúp di chuyển một loại đường có tên là glucose từ máu đến các tế bào trong cơ thể, đồng thời sử dụng nó để tạo năng lượng.
Khi mang thai, nhau thai của mẹ tạo ra các hooc môn khiến glucose tích tụ trong máu. Thông thường, tuyến tụy có thể sản xuất đủ insulin để xử lý tình trạng này, tuy nhiên khi cơ thể không sản sinh đủ lượng insulin cần thiết hoặc ngừng sử dụng insulin như bình thường thì lượng đường trong máu sẽ tăng cao và đây là nguyên nhân khiến mẹ bầu bị tiểu đường thai kỳ.
Nhu cầu năng lượng trong thời kỳ bầu bí tăng cao hơn chính vì vậy nhu cầu về lượng đường cũng sẽ tăng lên. Tuy nhiên không phải lúc nào cơ thể bạn cũng sản xuất đủ lượng insulin phù hợp với nhu cầu tăng lượng đường trong thời kỳ mang thai.
Ngoài ra, trong thời kỳ mang thai, để giúp thai nhi phát triển, nhau thai sẽ tạo ra nội tiết tố. Những nội tiết tố này có thể gây tác động tiêu cực đến insulin, gây ra tình trạng rối loạn nội tiết tố. Đây cũng là nguyên nhân khiến bạn có nguy cơ cao mắc tiểu đường thai kỳ.
Bên cạnh đó, có một số yếu tố khiến mẹ bầu có nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường khi mang thai, có thể là:
- Thai phụ bị thừa cân – béo phì trước khi mang thai
- Tăng cân rất nhanh trong thai kỳ
- Trong gia đình có người thân (cha mẹ, anh chị em) mắc bệnh tiểu đường tuýp 2
- Có lượng đường trong máu cao, nhưng chưa đủ để được chẩn đoán đái tháo đường. Hiện tượng này được gọi là tiền tiểu đường
- Có tiền sử mắc bệnh ở lần mang thai trước
- Tuổi mang thai trên 35
- Từng sinh một hoặc nhiều bé nặng hơn 4kg
- Từng bị thai lưu, sinh non, sinh con bị dị tật bẩm sinh
- Đã từng bị tiểu đường ở lần mang thai trước
- Đã hoặc đang bị hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)
Cách hỗ trợ điều trị tiểu đường thai kỳ
Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng
Có đến 70 – 85% trường hợp tiểu đường thai kỳ có thể cân bằng lại mức đường huyết nhờ điều chỉnh chế độ ăn uống mà không cần can thiệp bằng thuốc. Chế độ ăn này phải đáp ứng được hai yêu cầu: duy trì lượng đường trong máu ở giới hạn an toàn, nhưng vẫn cung cấp đủ calo và chất dinh dưỡng cho sự phát triển của thai nhi.
Bên cạnh đó, mẹ nên duy trì cân nặng hợp lý, tránh tăng cân quá mức trong thai kỳ bằng cách dung nạp lượng calo vừa đủ, từ 2.200 – 2.500/ngày nếu có cân nặng trung bình. Nếu mẹ thừa cân, con số này sẽ giảm xuống khoảng 1.800 calo/ngày. Để được như vậy, các mẹ cần lưu ý về lượng carbohydrate và chất dinh dưỡng dung nạp vào cơ thể hàng ngày:
- Các thực phẩm tinh bột: thay vì cơm trắng thì nên thay bằng gạo lứt, nên ăn ngũ cốc nguyên hạt thay cho loại tinh chế. Khi ăn trái cây thì ưu tiên quả ít đường, chia thành nhiều bữa và không nên xay sinh tố hoặc ép uống mỗi nước
- Tránh ăn đồ ngọt: kem, bánh kẹo, mứt thạch, bánh rán, đồ uống có gas, nước sốt ngọt,…
- Có thể chia bữa ăn thành các bữa phụ trong ngày, tăng cường ăn rau xanh như rau cải, xà lách, súp lơ, nấm, cà rốt,…
- Bổ sung thêm acid folic khoảng 5mg/ngày. Nên bắt đầu bổ sung từ 3 tháng trước khi ngưng áp dụng các biện pháp tránh thai. Từ tuần thai thứ 12 nên giảm còn 0,4 – 1mg/ngày và duy trì đến khi trẻ cai sữa mẹ
Kiểm soát cân nặng ở mức hợp lý theo hướng dẫn của bác sĩ dinh dưỡng và bác sĩ nội tiết:
- Không nên tăng cân quá nhiều trong thời gian ngắn
- BMI trước mang thai dưới 18,5kg/m2: nên tăng từ 12,5 – 18kg
- BMI trước mang thai từ 18,5 – 24,9kg/m2: nên tăng từ 11,5 – 16kg
- BMI trước mang thai từ 25 – 29,9kg/m2: nên tăng từ 7 – 11,5kg
- BMI trước sinh > 30kg/m2: nên tăng từ 5 – 9kg
Kiểm soát đường huyết
Khi bị mắc bệnh tiểu đường thai kỳ mẹ bầu này cần phải được kiểm soát đường huyết một cách tích cực và an toàn trong khoảng hẹp, để đảm bảo sự an toàn cho cả mẹ và bé.
Đường huyết lúc đói của mẹ phải < 5,8 mmol/l, đường huyết 1 giờ sau ăn của mẹ < 7,8 mmol/l và 2 giờ sau ăn của mẹ bầu phải < 7,2 mmol/l. Không nên để mức đường huyết lúc đói của mẹ bị bầu bị thấp hơn 3,4 mmol/l.
Tập thể dục nhiều hơn
Nếu sức khỏe của bạn và em bé đều ổn, bác sĩ có thể đề nghị bạn tập thể dục nhiều hơn. Điều này sẽ giúp cơ thể bạn sản xuất và sử dụng insulin hiệu quả hơn, từ đó kiểm soát tốt lượng đường trong máu.
Nếu chăm chỉ vận động điều độ, nhẹ nhàng trong giai đoạn thai kỳ sẽ giúp các mẹ bầu tiêu hao nhiều glucose mà tuyến tụy không phải “cật lực” sản xuất ra nhiều insulin. Phương pháp điều trị tiểu đường thai kỳ này sẽ giúp ngăn chặn tình trạng kháng insulin mà rất nhiều mẹ bầu đang gặp phải.
Mẹ bầu nên tập thể dục càng sớm càng tốt. Đặt mục tiêu luyện tập thể dục trong khoảng 30 phút mỗi ngày. Chạy, đi bộ, bơi lội và đi xe đạp đều là những lựa chọn tốt, tất nhiên bạn cần thực hiện một cách nhẹ nhàng.
Thông thường glucose sẽ dễ tăng cao sau ăn nên mẹ bầu khi bị tiểu đường thai kỳ nên vận động nhẹ nhàng từ 15 – 20 phút sau khi ăn 1 giờ (nếu không có chống chỉ định).
Lập biểu đồ sự phát triển của thai nhi
Để giảm thiểu tối đa biến chứng cho mẹ và bé do tình trạng đái tháo đường thai kỳ gây ra, bác sĩ sẽ theo dõi sát sao kích thước của em bé trong những tuần thai cuối. Nếu thai nhi phát triển quá lớn, bạn có thể được đề nghị chấm dứt thai kỳ sớm hơn so với ngày dự sinh (với điều kiện thai phải đủ 37 tuần trở lên).
Sau khi mẹ vượt cạn an toàn, bác sĩ sẽ kiểm tra để đảm bảo lượng đường trong máu của bạn đã trở lại bình thường. Tiếp đó, mẹ cần kiểm tra lại đường huyết sau 4-12 tuần sau khi sinh và định kỳ mỗi năm.
Sử dụng thuốc
Khi đã áp dụng các cách trên mà đường huyết vẫn giữ ở mức cao thì bác sĩ có thể sẽ chỉ định cho mẹ bầu dùng thuốc.
Bên cạnh đó, mẹ cần tự theo dõi chỉ số đường huyết từ 4 – 6 lần/ngày vào lúc trước, sau ăn và cả trước khi ngủ để điều chỉnh chế độ ăn, luyện tập sao cho hợp lý và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.
Sau khi sinh từ 6 – 12 tuần, sản phụ cần thực hiện xét nghiệm tiểu đường và sau đó là làm xét nghiệm định kỳ từ 1 – 3 năm.
Phần lớn mẹ bầu bị tiểu đường thai kỳ đều sẽ hết tình trạng này sau sinh. Lúc này chị em cần duy trì việc tập luyện thể dục và có chế độ dinh dưỡng lành mạnh để phòng ngừa nguy cơ tiến triển thành tiểu đường tuýp 2.
Đái tháo đường thai kỳ sau khi sinh có tự khỏi không?
Hầu hết lượng đường trong máu của chị em sẽ giảm xuống sau khi sinh con và lượng hormone trở lại bình thường. Tuy nhiên, khoảng 50% mẹ bầu mắc bệnh đái tháo đường trong thời gian mang thai sẽ phát triển thành bệnh đái tháo đường tuýp 2 trong tương lai. Chế độ ăn uống và tập thể dục hợp lý có thể giúp giảm thiểu nguy cơ này. Bác sĩ có thể đề nghị mẹ xét nghiệm đường huyết từ 4 – 12 tuần sau khi sinh để theo dõi khả năng phát triển bệnh đái tháo đường.
Trên đây là những chia sẻ về các nguyên nhân và cách khắc phục tiểu đường thai kỳ ở 3 tháng đầu. Đái tháo đường thai kỳ là yếu tố nguy cơ gây ra các biến chứng thai kỳ nguy hiểm như tiền sản giật, sản giật… ảnh hưởng không nhỏ tới sức khỏe của mẹ và thai nhi. Do đó, mẹ bầu cần khám thai đúng lịch tại các cơ sở uy tín có đội ngũ y bác sĩ chuyên môn giỏi và giàu kinh nghiệm để được theo dõi chặt chẽ, phát hiện sớm bệnh để có phác đồ điều trị kịp thời.
